Etimesgut İsmi ve Tarihi

​

Ankara’nın merkez ilçelerinden Etimesgut, ilk çağlardan itibaren iskana açık, insan yerleşmelerinin olduğu bir yerdir. İlçe hudutları dâhilinde bulunan pek çok höyük, Kalkolitik, Eski Tunç Çağı, Demir Çağı, Hitit, Frig, Roma ve Bizans dönemlerine ait antik malzemelerin bulunmuş olması bu durumun açık bir göstergesidir. Ankara ve çevresinde Alt ve daha çok Orta Paleoitik dönemlere ait çeşitli eserler bulunmuştur. Bunlardan Eryaman/4.Etap ile Etimesgut/Yapracıkta Prehistorik yaşam olduğunu belirten eserler tespit edilmiş; Arkeolog Nurettin Can Gülekli tarafından Şehit Ali Köyü’nde Çatalhöyük bulunmuştur. Etimesgut’ta “Emeksiz Çiftliği”nde bulunan (Buluç, 1981:423) Arslan kabartması ise Hititlerle Frigyalılar arasındaki geçiş dönemi eseri olarak değerlendirilmektedir. Roma Hac Yolunun (Pilgrims Road) geçtiği Etimesgut ve Eryaman bölgesinde, bu yolun kilometre taşlarının (mile stones) bulunduğu tespit edilmiştir (French, 2012:180-181, 258).

​

Mamboury, Ankara Gezi Rehberi adlı eserinde Etimesgut’u şöyle anlatır: “İstasyonun yanından aşağı inen yolun sağ tarafında, kuzeyden güneye yönelmiş en fazla 10 m. yüksekliğinde, 120 m.’ye 80 m. boyutlarında hafif eliptik biçimli bir tepecik göze çarpar. Bu, Frigyalılar, Romalılar, Bizanslıların ikamet ettikleri eski bir Hitit şehri ya da “Höyük”tür. Buraya ilk defa 1928’de geldiğimizde, etrafında farklı heykel kalıntılarıyla çevrilmiş, görkemli aslanı görebilmeyi amaçlamıştık: oyma kenarlı Roma sütun başlığı, Lidyalılara ait bir lahit parçası, Selçuklulara ait sarkıt şeklinde friz kalıntıları, Osmanlı boruları ve kırmızımtrak, kahverengimsi, siyahımsı, kahve kırmızı renkli koruyucu bir sırla kaplanmış, etrafa saçılmış bir sürü Hitit ve Frig çanak çömleği. Talebimiz üzerine Müzeler Genel Müdürü tarafından kaldırılan aslan, Augustus Tapınağı’ndaki Eski Taş Müzesi’nde bulunmaktadır. 2x0.95x0.35 m. boyutlarında, yöreden çıkan bazalt döşeme taşı üzerine basit bir rölyefle ve üst zeminde dört gömme delik taşıyan bazalt bir kapak taşı üzerine zarif bir kabartmayla oyulmuş aslan, sağa doğru gidiyor gibi gösterilmiştir. Yürüyüşü asil ve sakin, kuyruğu havada, sağlam ve iyi yontulmuş kafası açık bir ağza sahip; bütün kaslar, özellikle uygun ve vurgulu arka bacak kasları başarılı bir çalışmayı göz önüne seriyor; Asurlulara ait eserleri hatırlatıyor. Bu durumda, önemli bir eski yerleşim yerinde ya da konutu süsleme imkânına sahip bir prensin sarayında duruyoruz. Yeraltına gömülü başka taşların olması da mümkün. Bu, her halükârda, Ankara Bölgesi’nin Hitit döneminde oldukça kalabalık olduğuna dair tartışılmaz bir kanıttır” (Mamboury, 2014:291).

Kiepert’ın çizmiş olduğu haritada Etimesgut’un olduğu yer “Amaksyz (Akmasyz)” olarak belirtilirken bağlı köylerinden bazılarına da yer verilir: “Alvan, Baghlydja, Emirjaman”. “Etimesgut’un bugünkü yeri Hititler döneminde “Amaksis” olarak adlandırılmıştır. Osmanlılar ise bu yeri “Akmasus” olarak anmışlardır” (Gülekli, 1948).

​

Ahi Mesud

​

Etimesgut isminin esin kaynağı olan Ahi Mesud, Osmanlı devrinde Ankara’da yaşayan bir ahi reisidir. Ahi Mesud hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Doğum ve ölüm tarihleri konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Ahi Mesud Zaviyesi 1462 yılında oğlu Minnet’in tasarrufunda olduğuna göre bu tarihten önce vefat etmiş olması gerekir. Onun ismini, Etimesgut Bağlıca Köyüne kurduğu zaviyesi ve oğlu Ahi Sinan’a ait Ahilik şeceresinden öğrenmekteyiz. Mesleği debbağlık (deri tabaklama) olan Ahi Mesud’un Kırşehir’de doğduğu, Ankara’ya da oradan geldiği kabul edilmektedir. Ahi Evrenin neslinden geldiği şeklindeki ifadeleri, akrabalık olarak kabul etmek yerine Ahilik bağı, mesleki intisap olarak kabul etmek daha doğru olur.

​

Etimesgut bölgesi için tarihi seyir içerisinde “Amaksyz”, “Amaksız”, “Amaksis”, “Akmasus” isimleri kullanılır. Ahi Mesud’un zaviyesinin Bağluca köyünde olması hasebiyle bu köye bazen, Ahi Mesud ismi de kullanılmıştır. Mayıs 1928’de Atatürk’ün emriyle “Ahi Mesud Örnek Köyü” kurulmuş, Haziran 1928’de “Ahi Mesud Nahiyesi” ismini almıştır. 1930 yılında “Etimesut” ve Aralık 1937’de de “Etimesgut” olarak ismi değişen nahiye, Mayıs 1990’da ilçe statüsü kazanmış ve Ağustos 1990 tarihinde de Etimesgut Belediyesi kurulmuştur.